به نقل از «ایکنا»

دیدگاه مفسران متقدم و متأخر درباره «فتنه»

تاریخ انتشار: ۲ خرداد ۱۳۹۷ | کد خبر: ۱۸۷۱۹۳۳۵

به گزارش ایکنا؛ حجت‌الاسلام والمسلمین کاظم قاضی‌زاده، رئیس موسسه فهیم، در دومین جلسه از سلسله جلسات تحلیل آیات جهادی قرآن کریم در این موسسه گفت: سه مسئله در این باب مطرح است؛ اول جهاد با غیرمسلمین برای پذیرش عقیده که مشهور به جهاد ابتدایی است؛ دوم جهاد آزادیبخش یعنی دفاع از دیگر مسلمین و سوم؛ جهاد دفاعی که گستره زیادی دارد و شامل هجوم فردی و جمعی دشمن به شخص و یا ناموس می‌شود و چهارمین نوع جهاد نیز جهاد علیه یاغیان و شورشیان است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

وی با بیان اینکه برخی معتقدند اولین آیات با موضوع قتال و جهاد در سوره مبارکه بقره و از آیه 190 تا 195(وَقَاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَكُمْ وَلَا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ ﴿۱۹۰﴾؛ وَاقْتُلُوهُمْ حَيْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ وَأَخْرِجُوهُمْ مِنْ حَيْثُ أَخْرَجُوكُمْ وَالْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ وَلَا تُقَاتِلُوهُمْ عِنْدَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ حَتَّى يُقَاتِلُوكُمْ فِيهِ فَإِنْ قَاتَلُوكُمْ فَاقْتُلُوهُمْ كَذَلِكَ جَزَاءُ الْكَافِرِينَ ﴿۱۹۱﴾؛ فَإِنِ انْتَهَوْا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۱۹۲﴾؛ وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّى لَا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَيَكُونَ الدِّينُ لِلَّهِ فَإِنِ انْتَهَوْا فَلَا عُدْوَانَ إِلَّا عَلَى الظَّالِمِينَ ﴿۱۹۳﴾؛ الشَّهْرُ الْحَرَامُ بِالشَّهْرِ الْحَرَامِ وَالْحُرُمَاتُ قِصَاصٌ فَمَنِ اعْتَدَى عَلَيْكُمْ فَاعْتَدُوا عَلَيْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَى عَلَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ ﴿۱۹۴﴾؛ وَأَنْفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلَا تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ وَأَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ ﴿۱۹۵﴾؛ آمده است، بیان کرد: البته برخی أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللَّهَ عَلَى نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ(حج/39) را اولین آیه در باب جهاد و قتال می‌دانند ولی به نظر بنده ترجیح این است که همین آیات را اول آیات نازله در مورد جهاد بدانیم.

قاضی‌زاده عنوان کرد: در آیه 190 به این موضوع اشاره دارد که با کسانی که با شما می‌جنگند در راه خدا بجنگید ولی تعدی و تجاوز نکنید یعنی باید مقابله شما متناسب با تجاوز آنان باشد و در آیه بعد نیز به فتنه اشاره شده و آن را شدیدتر از قتل دانسته است.

رئیس موسسه فهیم تصریح کرد: آیات بعدی نیز بر عدم قتال در مسجدالحرام دستور فرموده است ولی تاکید فرموده که اگر در مسجدالحرام با شما قتال کردند شما هم بجنگید و مجددا به این موضوع اشاره دارد که با آنان بجنگید تا فتنه‌ای نباشد که البته فتنه در اینجا به صورت نکره آمده است.

وی ادامه داد: تعبیری علامه طباطبایی در توضیح این آیات دارند؛ ایشان گفته است که این آیات پنجگانه یک حکم واحد با همه ابعادش را مطرح می‌کند؛ مقاتله و جهاد یک اصل است و «ولا تعتدوا» اشاره به این دارد که میزان مقاتله باید دارای حد باشد؛ در مورد شهر حرام نیز تشریع قتال در برابر قتال است و در آخرین آیه نیز که بحث انفاق است از دید ایشان، مقدمه مالی جهاد یعنی بخش پشتیبانی و لجستیکی قتال و جهاد است.

قاضی‌زاده با طرح این سؤال که این آیات آیا بیانگر جهاد دفاعی است یا ابتدایی عنوان کرد: در آیه نخست اشاره به این دارد که با کسانی که با شما می‌جنگند بجنگید که اشاره به جهاد دفاعی و نه ابتدایی دارد؛ یا از جهاد در مسجدالحرام منع کرده و در صورتی مجوز داده است که دشمن با شما در این مکان مقدس بجنگند که باز هم دال بر دفاع است.

این محقق و استاد حوزه علمیه با اشاره به بحث قتال تا رفع فتنه و اینکه دین برای خدا باشد اظهار کرد: خیلی از مفسران از این دو تعبیر استفاده جهاد ابتدایی کرده‌اند زیرا فرموده جهاد کنید تا فتنه نباشد و دین هم برای خدا باشد؛ البته نظیر این ایه 193 آیه‌ای در سوره انفال داریم که با تفاوت جزئی همین مفاد را فرموده است البته فرق دیگری هم دارد که آنجا در مورد کفار بحث می کند ولی در سوره بقره بحث در مورد قتال با مشرکین است.

قاضی‌زاده تصریح کرد: در گفتمان قرآن معمولا مراد از کفار مخصوصا وقتی آیات در سور مدنی است اهل کتاب هستند ولی در مجموع این دو دسته آیات را برخی دال بر جهاد ابتدایی گرفته‌اند.

دیدگاه طبری و مجمع‌البیان در مورد فتنه

این استاد حوزه و رئیس موسسه پژوهشی فهیم با بیان اینکه تفسیر جامع‌البیان طبری در قرن چهارم از جمله تفاسیر مهم در قرون نخستین اسلامی است و شاید یک تفسیر در این قرون باشد و حتی تفاسیر شیخ طوسی و طبرسی و ... برگرفته از این تفسیر است تصریح کرد: این تفسیر روایی اجتهادی همراه با تحلیل است؛ براساس این تفسیر، مراد از این آیات، جهاد ابتدایی است یعنی خدا امر به قتال کفار کرده ولی از قتال با زنان و کودکانشان منع فرموده است.

قاضی‌زاده بیان کرد: «فتنه» را در قرون ابتدایی به معنای شرک می‌گرفتند و از آن استفاده جهاد ابتدایی می‌کردند؛ این تفسیر می‌گوید که شرک از قتل شدیدتر است همچنین در مورد تعبیر«حتی لا تکون فتنه» آورده آنقدر با مشرکان بجنگید که فقط خدا عبادت شود و شرکی در عالم نباشد.

وی ادامه داد: مرحوم طبرسی صاحب مجمع‌البیان نیز تقریبا همین دیدگاه را دارد و فتنه را همان کفر و شرک دانسته است و آن را به جهت اینکه منجر به هلاکت است شدیدتر از قتل می‌داند و برداشت جهاد ابتدایی دارد.

قاضی‌زاده اظهار کرد: ظاهر آیات این است که امر، امر دفاعی است و این مسئله کاملا روشن است اما این مفسران اعم از متقدمین و متاخرین با توجه به دو گزاره لا تکون فتنه و الدین لله، قرینه بر جهاد ابتدایی گرفته‌ و فتنه را هم از ابن عباس به این طرف شرک گرفته‌اند.

وی ادامه داد: این مفسران معتقدند که زمانی کل فتنه در عالم رفع خواهد شد که ما با کل مشرکان بجنگیم؛ البته دیدگاه دیگری از سوی محمد عبده و رشیدرضا در ذیل این آیات در المنار وجود دارد که شاید بتوان گفت تفسیر المنار سرفصل تفاسیر اجتماعی دوره متاخر است.

رئیس موسسه فهیم بیان کرد: ایشان فتنه را متفاوت با برداشت مفسران متقدم گرفته و فتنه را به معنای شرک نمی‌داند که از قتل شدیدتر باشد؛ وی معتقد است فتنه، مقابله و آزار و اذیت‌هایی بوده که کفار و مشرکین در برابر مسلمین انجام می‌داده‌ و قصد داشتند مسلمین را از خانه خود بیرون کنند و هر روز آنان را شکنجه می‌کردند بنابراین صرف شرک نبوده زیرا ممکن است چند مشرک در گوشه‌ای بی سر و صدا زندگی کنند و آزاری هم نداشته باشند.

قاضی‌زاده اظهار کرد: این دیدگاه معتقد است که لا تکون فتنه یعنی آنقدر با این گروه‌ها بجنگید که اینها قدرت خود را در مکه از دست بدهند و دیگر نتوانند مسلمین را آزار دهند و مانع از اظهار دین آنان شوند.

وی ادامه داد: رشید رضا مراد از اینکه «دین برای خدا باشد» را به معنای این می‌داند که به جایی برسید که هر کسی بدون ترس بتواند خدا را عبادت کرده و لازم نباشد دینداری خود را مخفی کند؛ وی در توجیه این مسئله آورده که مسلمین مکه تا سال ششم حتی اجازه نمی‌یافتند که ابراز دین کنند؛ بنابر این وی در مجموع این آیات را دال بر جهاد دفاعی می‌داند.

قاضی‌زاده تصریح کرد: ما اگر سیاق آیات 5 گانه را به دست آوریم، بحث دفاع است بنابر این فتنه هم باید متناسب با این بحث معنا شود لذا فتنه را به معنای شرک گرفتن درست نیست البته شاید متقدمین شرک را مقدمه فتنه‌گری مشرکان می‌دانسته‌اند و فتنه را به معنای خود شرک گرفته‌اند.

دیدگاه رشیدرضا

این استاد و محقق حوزه علمیه بیان کرد: مرحوم آیت الله سیدمحمود طالقانی نیز مطلبی شبیه رشیدرضا مطرح کرده و گفته است که این آیات، فرمان پیشبرد جهاد است از فتنه‌ای که مانع پیشرفت مسلمین است یعنی فتنه، شرک مشرکان نیست بلکه منع مسلمین از پیشرفت و تلاش برای ترویج باورهای جاهلی است.

قاضی‌زاده تصریح کرد: گروه سومی نیز معتقدند که بین این دو دیدگاه یعنی رشیدرضا و مفسران متقدم، فتنه به معنای شرک است ولی با توجیهی سعی کرده‌اند تا جهاد ابتدایی را به دفاعی تعبیر کنند که آیات مکارم، جوادی آملی و حجت‌الاسلام والمسلمین رضایی اصفهانی قائل به این تفسیر هستند.

رئیس موسسه پژوهشی فرهنگی فهیم اظهار کرد: آیت الله مکارم شیرازی فرموده است که از میان بردن فتنه‌ها، محو شرک و بت پرستی و جلوگیری از ظلم سه هدف اصلی این آیات است که به یک هدف بر می‌گردد که همان مبارزه با ظلم و شرک است که ریشه همه فتنه هاست؛ اسلام آزادی بیان را قبول دارد ولی نسبت به شرک و بت‌پرسیتی سختگیر است زیرا شرک نه دین و نه آئین است و محترم شمرده نمی‌شود بلکه یک نوع خرافه و انحراف و حماقت و یک بیماری فکری و اخلاقی است که باید به هر قیمت که ممکن است ریشه کن شود؛ بنابراین ایشان در واقع معتقد است که کفر و شرک در سطح عقیده مطرح نیست و به هیچ وجه محترم نیست.

انتهای پیام

منبع: ایکنا

کلیدواژه: قرآن ایکنا فهیم جهاد

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۸۷۱۹۳۳۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

کاندیداها در آستانه انتخابات دنبال ارائه دیدگاه‌هایشان باشند

دبیر ائتلاف امنا گفت: کاندیداها باید در آستانه انتخابات دنبال ارائه دیدگاه‌هایشان باشند اما برخی جریانهای سیاسی بداخلاقی کرده و در رسانه‌های رسمی و غیررسمی حرف‌هایی زده‌اند که نشان‌دهنده چیزی جز ترسی از شکل‌گیری جریان انقلابی و پویا و توانمند نیست. - اخبار سیاسی -

به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری تسنیم، سیدنظام‌الدین موسوی دبیر ائتلاف انتخاباتی امنا در نشست خبری، اظهار داشت: در این دوره از انتخابات مانند مرحله اول ائتلاف مردمی نیروهای انقلاب حضور فعالی دارد. در مرحله اول 7 نفر از ائتلاف امنا به مجلس راه یافتند و در این مرحله هم 15 نفر از نامزدهای امنا در انتخابات حضور دارند، در همین راستا ائتلاف امنا برنامه‌ریزی‌های مختلفی داشتند و نامزدهای این ائتلاف نشست‌های کارشناسی و گروهی داشتند.

وی افزود: این دوره از انتخابات به‌نوبه خود یک تجربه جدید سیاسی است. معمولاً در آستانه انتخابات رقابت‌ها بالا می‌رود. لیست‌ها و جریانهای فعال نگاه‌ها و دیدگاه‌های خود را مطرح می‌کنند تا مردم بتوانند انتخاب دقیق و درستی داشته باشند. ما در ائتلاف امنا هم در دوره قبل و هم دوره فعلی تأکید بر چند نکته اساسی داشتیم. ائتلاف امنا بر اساس چارچوب و اصول وارد انتخابات شد.

موسوی خاطرنشان کرد: ما معتقد بودیم در عرصه سیاست دوره پدرخواندگی و شخص‌محوری گذشته است و باید به‌سمت شاخصها حرکت کنیم. برای انتخاب نامزدها باید شاخصها را رعایت کنیم. شخص نمی‌تواند شاخص انتخاب درست نامزدها باشد. کشور نیازمند تحول جدی در عرصه تصمیم‌گیری و اجراست و ما نامزدها را هم بر همین اساس انتخاب کردیم. حدود یک‌هزار کاندیدا را بررسی کردیم و بر اساس شاخص‌ها به این 30 نفر رسیده بودیم.

دبیر ائتلاف امنا ادامه داد: امنا یک ائتلاف جدید در عرصه سیاسی بود، شاید موقعی که امنا اعلام تأسیس کرد خیلی‌ها باور نمی‌کردند به‌عنوان قطب جدی وارد عرصه سیاسی شود، خیلی‌ها حتی از دوستان و همفکرهای ما حتی تحلیلگرهای سیاسی مسئله را جدی نمی‌گرفتند و فکر نمی‌کردند این جریان بتواند در انتخابات تأثیرگذار باشد، بخشی از دلایل تأسیس امنا برهم‌زدن همین جریان بود، این‌که فقط یک گروه باید برای مردم تصمیم بگیرد، این فضا شکست و ائتلاف امنا و برخی از گروه‌های جدید معادله انتخابات را برهم زدند و ترکیب منتخبین دوره اول در تهران نشان داد که مردم مثل گذشته به یک لیست و یک جریان رأی ندادند بلکه دست به انتخاب زدند و ائتلاف امنا اثرگذاری زیادی داشت. بعد از پایان مرحله اول تصور ما این بود فضای انتخابات به‌سمتی می‌رود که از دور اول عبرت گرفته می‌شود.

وی گفت: در دور اول مدل انتخاب مردم پیام‌هایی داشت، طبیعتاً جریانهای سیاسی پویا تلاش می‌کنند آسیب‌های وارد بر خود را ترمیم کنند و از مدل رفتار مردم برای خود مدل رفتاری جدیدی طراحی کنند. فکر کردیم در دور دوم شاهد یک رقابت مبتنی بر برنامه باشیم. در این مدت که از زمان برگزاری مرحله اول گذشت متمرکز بر طراحی برنامه برای مجلس آینده بودیم، جلسات متعددی با اقشار مختلف داشتیم تا بتوانیم یک نظام مسایلی را از زبان مردم دریافت کنیم و در دور دوم مطرح کنیم و فضای انتخابات به‌گونه‌ای باشد که بلافاصله در صورت اخذ رأی مردم وارد طراحی اقداماتی برای عمل فعال در مجلس شویم، واقعیت اینکه در حوزه اقتصادی در ائتلاف امنا برای رفع مشکلات اقتصادی مردم که حول ایده‌هایی نظیر دلارزدایی مطرح می‌شود، پیگیری می‌کردیم.

موسوی خاطرنشان کرد: اما متأسفانه آنچه شاهدیم در آستانه انتخابات به‌واسطه تأثیری که گفتمان امنا داشته است، شاهد تخریب‌های متعددی هستیم، عملیات تخریبی سنگینی علیه امنا به‌صورت کلی و جزیی صورت گرفته است، پول‌پاشی‌های سنگینی در فضای مجازی صورت می‌گیرد، اختلاف‌افکنی‌های درون امنا که گاهی ما به آن می‌خندیم که اصلاً وجهی از واقعیت ندارد، بیان می‌کنند فلان گروه از امنا جدا شد، چه‌چیزی را می‌خواهند بیان کنند؟ گفتمان امنا در بدنه ملت طرفدارانی دارد؛ حتی اگر این اشخاص حاضر در امنا نباشند این نوع نگاه و این تفکر برای خود نهادسازی و ساختارسازی سیاسی خواهد کرد، این تخریب‌ها و هتاکی‌ها بیش از اینکه نشانی از واقعیت داشته باشد ناشی از ترس است، در آستانه انتخابات برخی جریانهای سیاسی بداخلاقی می‌کنند.

دبیر ائتلاف امنا گفت: کاندیداها باید در آستانه انتخابات دنبال ارائه دیدگاه‌هایشان باشند اما برخی جریانهای سیاسی بداخلاقی کرده و در رسانه‌های رسمی و غیررسمی حرف‌هایی زده‌اند که نشان‌دهنده چیزی جز ترسی از شکل‌گیری جریان انقلابی و پویا و توانمند نیست.

موسوی ادامه داد: این تخریب‌ها تغییری در نوع نگاه مردم ندارد چون آنها توجهی به تخریب‌ها ندارند و می‌دانند مسائلی که با پول‌پاشی در برخی رسانه‌های زرد و بی‌هویت صورت می‌گیرد بیشتر به‌خاطر ناراحتی و عصبانیت از انتخابات اسفند پارسال است که در انتخابات اردیبهشت تکمیل می‌شود.

انتهای پیام/+